Willem Jans ¹

  Bij het onderzoek

Het verhaal van de afkomst van Willem Jans zit vol raadsels. Hij was doopsgezind, dus van hem geen doopgegevens of ouders in de kerkelijke DTB-registers.
In het Boerderijenboek van het Halfambt (Ranum, p. 523, boerderij 218) wordt de indruk gewekt dat hij een zoon is van een Jan Jacobs die hem voorging als huurder/gebruiker van het zelfde grondstuk te Ranum. De moeder wordt hierbij in het vage gehouden. Het zou een Martje kunnen zijn maar, gezien de naam van zijn eigen dochter, ook Sywke Pieters. Bovendien weten we niet eens zeker of Jan Jacobs wel steeds dezelfde persoon is.

In Spanheim (Hunsingo) wordt onder Ranum een stuk land van 60 jukken beschreven. Tussen 1632 en 1764 gaat het steeds om 60 jukken. Een Jan Jacobs is hiervan in 1698 provinciemeier, samen met Marretie X en later, tot minstens 1721 samen met Martje Y (is dat nog steeds dezelfde Jan Jacobs?).

Hij zou volgens het Boerderijenboek Halfambt vóór 1722 hertrouwd zijn met Sieuwke Pieters, maar dit laatste jaartal is een inaccurate schatting, want in een Afkoopakte van 4-10-1713 wordt Sieuwke Pieters al genoemd als de tweede vrouw van Jan Jacobs, waarbij de nalatenschap van wijlen zijn vrouw Martje Sjabbes wordt verdeeld.

Laten er nu ook nog twee verschillende Martjes Sjabbes in Ranum hebben rondgelopen... Ook van Jan Jacobs waren er minstens twee... Een Gereformeerde en een Doopsgezinde. En eentje die Jan Jacobs "De Olde" werd genoemd.

Zie ook de raadsels bij Jan Jacobs & Martje Sjabbes. ²

  Bij het overlijden

Het overlijden van Willem Jans is af te leiden uit een verkoopakte van 29-6-1767, waarin staat dat Hilje Heeres, zijn tweede vrouw, weduwe is geworden.

  Persoonlijke feiten

• Hij was doopsgezind.

• Hij bezat op 21-03-1738 mandelige plaats te Ranum. ³ Akte van verkoop door de voormond en voogden van de kinderen van wijlen Grietje Jans aan Willem Jans en Jantjen Bruins, e.l. van de mandelige plaats te Ranum met 78 jukken land liggende onder een beklemming voor de som van 1500 gld en 5 st.
[Aangezien - wijlen - Grietje Jans en Willem Jans het land mandelig hadden, lijkt het op het eerste gezicht aannemelijk dat zij broer en zuster waren, maar in 1766 was er nog een Grietje Jans als volle moeij - volle zuster van Willem Jans - als getuige bij het huwelijk van nichtje Aafke Willems.]

• Geldzaken: 1745-1746. ⁴ Willem Jans wordt reeds in 1745-1746 genoemd bij het besluit van de "Heren Gecommitteerden van de Provincie" om verschillende provinciemeiers een gedeelte van hun achterstallige huren kwijt te schelden. Als oorzaak van deze achterstand wordt de ziekte onder het rundvee genoemd.
Willem Jans, gehuwd met Jantje Bruins, verzoekt in 1754 aan de Provincie om vier achterstallige landhuren niet te hoeven voldoen, omdat op 7 september van dat jaar door brand de paardestallen, koestallen en de schuur (waarin een grote voorraad tarwe, wintergerst, haver, hooi, de varkens, wagens en verder boerengereedschap) verloren zijn gegaan. De totale schade bedroeg meer dan ƒ3000,-

• Hij was getuige bij het huwelijkscontract tussen Coert Lamberts en Grietje Arijs op 01-11-1753 te Middelstum. Aan bruidszijde waren aanwezig: Jan Joosten, stiefvader, Willem Jans en Jantien Bruins, halve oom en aangehuwde halve tante, Heerke Cornelis, voormond, Abel Jans, vreemde voogd over de bruid. Recht van representatie geldt voor het kind van Jan Joosten en wijlen Dietie Jansen. Willem Jans (tr. Jantien Bruins) was vader van Grietje Willems (tr. 1757 Jan Tammes (II.-2-a-c)) en Aafke Willems (tr. 1765 Freerk Harms).
[De getuigen aan bruidegomszijde moeten nog gezocht worden; van belang omdat de naam Lambert wel vaker opduikt in deze familie]

• Hij gebruikte in 1755 9 jukken land te Ranum. ⁵ Hij was huurder volgens de lijst van Spanheim:
Ranum
112.2 60 j. =Jan Jacobs en Martje (1721)
Ww.9 Willem Jans en Jantje Bruins (1755)
(Ww.9 betekent: 9 jukken land (vallend onder Klooster Wijtwerd).
Of de erboven staande Jan Jacobs en Martje (zoals wel wordt aangenomen) de ouders zijn van Willem Jans is hieruit niet zonder meer vast te stellen).

• Hij bezat op 03-06-1755 een plaats ("kleine plaats") en de beklemming van 46 jukken land te Ranum. ⁶ Akte van verkoop door Ayold Eckes en echtgenote Aaltjen Jacobs te Fransum aan Willem Jans [Jantje Bruins wordt nu niet meer genoemd] te Ranum van een plaats te Ranum, meierwijs in gebruik bij de koper en de beklemming van 46 jukken land waarop de behuizing staat en waarvan de eigenaars 37,5 juk bezitten voor de som van 1650 Car. gld.

• Hij bezat in 1760 een gebouw te Ranum. Rekest van Willem Jans aan Gedeputeerde Staten van Stad en Lande inzake toestemming tot het plaatsen van een gebouw tussen zijn 2 plaatsen te Ranum, op de zogenoemde lijkweg.

• Hij bezat op 09-03-1763 vijf jukken land te Ranum. ⁷ Akte van verkoop en overdracht door Jan Benes en Berentie Isaaks e.l. en Jacob Hindriks en Aaltje Benes e.l. aan Willem Jans en Hilje Heeres, e.l. te Ranum van hun mandelige vijf jukken land te Ranum, in gebruik bij Gerrijt Jans voor de som van 695 Car. gld en 14 st.

• Hij gebruikte op 03-01-1765 12 1/2 juk land te Ranum. Akte waarbij wordt bevestigd dat Aaltien Jacobs, weduwe Ayold Eckes publiek heeft verkocht 12 1/2 juk land te Ranum in gebruik bij Willem Jans en aangekocht door Freulins van Nijeveen voor de som van 1035 Car. gld. en 9 st.

• Afkoop: op 29-06-1767, in Baflo. ⁸ Hilje Heeres, weduwe van wijlen Willem Jans op Ranum en als legitima tutrix over haar minderjarige kinderen ter eener, en Jan Tammes als legitimus tutor over Aafke Willems met haar eheman Freerk Harms en Sijuwke Willems & Gerrijt Pieters ["dochter" Grietje Willems wordt hier niet genoemd, zou zij al overleden zijn?], als gezamenlijke erfgenamen van wijlen Willem Jans van Ranum ter andere sijde, maken een uit- en afkoop met elkaar nopens de nalatenschap van Willem Jans.
Hilje Heeres behoudt de 2 buirenplaatsen te Ranum en de anderen ontvangen 1392 gulden, waarvan de helft van Hilje en de andere helft (als voorschot) van Harm Lammers in qlte weegens Eillert Jans & Eilke Lammerts ehelieden op de Soltkamp. [Deze Eillert Jans heeft een broer die Willem Jans heet, maar er is zo direct geen verband]

• Op 29-06-1767 werd in Ranum een boedelinventaris opgemaakt. De gemeenschappelijke boedel van Hilje Heeres en wijlen Willem Jans omvatte een grote boerenplaats, met de beklemming van 78 jukken en de kleine plaats met de beklemming van 46 jukken, samen geschat op ƒ8000,-. De veestapel, aanwezig op de "groote plaats" bestond uit 23 koeien en vaarzen, samen geschat op ƒ687,-, 5 grote ossen ƒ250,-, 5 twenter ossen en de stier ƒ120,-, 8 hokkelingen ƒ90,-, 4 kalveren ƒ3,-, 12 paarden ƒ612,-, 3 enterveulens ƒ202,-, 7 schapen ƒ84,- en 3 oude varkens.

Willem trouwde met Jantien Bruins, dochter van Bruijn Cornelis en Onbekend, op 03-11-1737 in Ranum. (Jantien Bruins werd geboren op 28-01-1717 in Niehove, overleden op 10-05-1755 in Ranum en werd begraven in 5-1755 in Ranum ⁹.)

  Huwelijksfeiten

• Zij kondigden hun huwelijk aan op 20 en 27 oktober 1737 te Bellingeweer en Ranum. Willem Jans, van Ranum en Jantien Brouns, van Niehove.

  Bij het huwelijk

Twee maanden eerder, 18 augustus 1737, hertrouwde Sieuwke Pieters, de moeder van Willem Jans, met Bruin Cornelis, de vader van Jantien Bruins, waarmee zij achteraf halfbroer/zuster van elkaar werden...

Willem trouwde vervolgens met Hilje Heeres Wierda, dochter van Heere Pieters en Geertje Jacobs, vóór 1763. (Hilje Heeres Wierda werd geboren tussen 1734 en 1735 in Saaxumhuizen, gedoopt op 25-04-1791 in Ranum en overleed op 06-10-1826 in Obergum.)